Beslissen.

Het nemen van beslissingen en keuzes maken is voor vele mensen een hele klus. Zo laat je soms mooie mogelijkheden en kansen aan je voorbij gaan. Om makkelijker te kunnen beslissen hebben we de theorie van de zes denkende hoofdeksels ( Edward de Bono) nog eens bekeken. Dat kan echt helpen. En het besef dat deze zes denkwijzen geworteld zijn in ons brein geeft de opvattingen van De Bono meer kracht. Ze zijn ontstaan uit een diep onbewust aanvoelen van de werking van het brein.

’Six Thinking Hats’ kunnen u helpen om problemen vanuit verschillende oogpunten te bekijken, om alle kleuren van een probleem te zien. zo vermijd je ruzies met jezelf en anderen. 

De makkelijkste manier is een oplossing zoeken vanuit een rationeel standpunt. Dat is erg in trek tegenwoordig. Maar al vlug zul je merken dat het zo niet werkt. De emoties komen snel bovendrijven. We hebben nu eenmaal nog een goed werkend reptielenbrein En dat komt opzetten. want beslissen vraagt energie. Het moderne brein alleen is niet in staat problemen op te lossen.

Als je het emotioneel denken niet meeneemt onderschat je soms de weerstand van jezelf en anderen tegen logische plannen. Zo kom je dan al vlug in conflict met jezelf en zo ontstaan er hevige misverstanden met anderen.

Hoe gebruik je dan het model van De Bono?

De Bono gebruikt  zes denkende hoofdeksel om op een plastische manier het denken te beschrijven.

Elk "Denkend Hoofddeksel" is een andere manier van denken. Deze dekstijlen worden dan aangegeven met een kleur van een hoed. Een denkend hoofddeksel. 

Gele hoed: deze hoed helpt u om positief te denken. Het is de optimistische standpunt. Dit  standpunt helpt je om alle voordelen van de beslissing en de waarde ervan te zien. Deze manier van denken  helpt je om door te gaan als alles erg moeilijk is. Deze denkstijl helpt je om zelf remmende ideeën aan de kant te zetten. Je denkt hier aan de dingen die wel zullen werken.

De zwarte hoed: Wanneer men denkt op deze manier is men beducht voor de dingen die niet zullen werken. Men is op zijn hoede en erg voorzichtig. Dat is erg belangrijk want zo vermijdt men vergissingen, ongevallen en fouten. Mensen in een veiligheidsfunctie gebruiken veelal deze manier van denken. Ze wijzen mogelijke fatale fouten aan. Mensen in een groep die “deze hoed opzetten” zorgen ervoor dat plotselinge fouten of weerstanden worden vermeden. Dat is een groot voordeel. Optimisme is natuurlijk goed, maar moet af en toe toch wel eens getemperd worden.  Zwart denken is dus een bescherming tegen overdreven optimisme. Maar het komt vermoeiend over. 

De witte hoed: met deze denkhoed op concentreer je je  op de beschikbare gegevens. Je kijkt naar de informatie die beschikbaar is, je  analyseert  de  trends en kijkt wat je ervan kunt leren. Hier zoekt men naar de feiten. Een vorm van “puur” denken dat in realiteit zeer moeilijk haalbaar is.

Zoek dan naar leemten in jouw kennis en probeer ze aan te vullen of er rekening mee te houden. Besef dat je nooit alles kunt afweten van een onderwerp en dat een standpunt van iemand anders je veel kan bijleren als je maar bereid bent ook “zijn hoed” eens op te zetten.

De rode hoed :  emotioneel denken. Hoe voelt het aan, wat is je buikgevoel? Dit is dus een sterke emotionele denkstijl en dus moet je goed uitkijken dat je niet gegijzeld wordt door emoties, door het oude deel van je brein. Let er dan op de reacties te begrijpen van mensen die het niet met jou eens zijn en die je redenering niet volgen.  Een opvatting kan perfect gemotiveerd zijn en toch nog slecht aanvoelen. Kijk maar eens naar alle recente politieke discussies. Mensen hebben hun rode hoed op en verplaatsen zich niet in de wereld van de anderen. Zo loopt het gesprek  vast.

De groene hoed: dit is freewheeling en het zoeken naar creatieve oplossingen. Hier is geen kritiek of negatief denken toegelaten. Men denk “out of the box, lateraal. Men zoekt naar alle mogelijke oplossingen en nadien worden de dingen geselecteerd die goed werken of die minder goed werken ( gele en zwarte hoed).

De blauwe hoed : hier let men meer op het proces van het denken. Het gaat hier om proces controle. Deze manier van denken herkent problemen en gaat dan over naar het zoeken van creatieve oplossingen ( groen denken) Wat zijn de feiten, hoe voelt het, wat zal werken, wat zal niet werken en hoe brengen we dat allemaal samen?  Dit is een vorm van systeem -denken.

Een voorbeeld: je bent op zoek naar een nieuwe uitdaging en je leest in de krant een aanbieding van een leuke job waar je leuke collega’s kan ontmoeten en een boeiend en gevarieerd werk kan doen. Het voelt allemaal goed ( rode hoed). Je wil er echt voor gaan en ziet een mooie boeiende wereld voor ogen ( gele hoed). Maar al vlug besef dat het toch allemaal zwaar is en daarenboven dagelijks een verplaatsing vraagt van 60 km. Met al die files! ( zwarte hoed). Laat ons dan maar eens alle voor en tegen op een rijtje zetten ( blauwe hoed). Wat zijn de feiten? Hoe begin ik er aan? ( witte hoed). En zijn er alternatieven? Is er een dergelijke job beschikbaar dichter bij huis ( groene hoed). Al vlug ontdek je een aantal mogelijkheden dicht bij huis.  Wat moet je nu doen?  Het proces kan herbeginnen tot je er uit bent.

Een ander voorbeeld: Een akelig voorbeeld is één van de grootste juridische drama’s in het Frankrijk van de 19de eeuw.  Dit voorval wordt met beklijvende duidelijkheid beschreven in het boek van Robert Harris De Officier (  Bezige Bij Uitgeverij De, 2014). De Joods-Franse officier Alfred Dreyfus wordt voor het oog van een woedende menigte van zijn zwaard en rang beroofd en veroordeeld tot levenslange opsluiting op “Duivelseiland”. Dreyfus is schuldig bevonden aan spionage voor de Duitse aartsvijand.  De geheime dienst had in een papiermand een onooglijk document gevonden, in stukken verscheurd.  En men had dat papiertje terug aan mekaar gekleefd. Daarna werd het geanalyseerd door zogenaamde schriftdeskundigen en zo kwam men bij Dreyfus terecht. Maar zijn lot was toch al bezegeld. Wat hij ook als tegenbewijs aanvoerde. Want hij was jood en de legerleiding toen in Frankrijk was antisemitisch. Dus werd zijn zwaard in twee gebroken als teken van minachting en Dreyfus moest zijn leven eindigen op een verschrikkelijke plaats. Slachtoffer van een mindset van de legerleiding ( rood enken) Men had niets gevonden op zijn appartement, maar dat aanzagen  de Fransen eerder als bewijs van schuld. Dreyfus zou zo slim geweest zijn alle bewijzen te vernietigen. Dreyfus kende vele talen en dus ook Duits. Weer zagen de autoriteiten dat als bewijs van schuld. Hun mindset duwde hen in die richting. Barbertje moest hangen. Ondanks vele pogingen van zijn omgeving en van hemzelf om hem vrij te krijgen, beschouwde men de zaak als afgehandeld. En men beschouwde de bewijzen als sterk.

Je kunt je afvragen: wat leren we hieruit over de menselijke natuur en over de kracht van een mindset?  Dit is de mindset van de soldaat. De vijand moet verslagen worden. Kost wat kost. En een afwijkende mening of volksaard wordt dikwijls met een vijand gelijkgesteld.  Daarom werd Dreyfus gehaat. Het was een welopgevoede, meertalige man, zeer erudiet en rechtschapen. Maar een joodse officier in het Franse leger van toen, dat kon niet. Dreyfus kon gewoon niet onschuldig zijn. 

Ik vrees dat dit soort van redenering dikwijls voorkomt en niet alleen in de rechtbank. Ook wij zijn er schuldig aan. Kijk maar op het nieuws waar men bepaalde mensen met de vinger wijst. Of in bedrijven. Of in de sport. Of erger nog, in politiek, of bij volksraadplegingen. Volksraadplegingen zijn een goed middel de bestaande mindset te behouden. Want vernieuwing vergt moed.

Gelukkig voor Dreyfus was zijn lot niet definitief bezegeld. Een andere officier, kolonel Picquart kwam in het licht. Hij was ook antisemiet en geloofde in de schuld van Dreyfus. Maar hij vond documenten die hem zeer intrigeerden. Ze leken wel de onschuld van Dreyfus te bewijzen. En daarbij zag hij dat er nog spionnen aan het werk moesten zijn. En van één van die spionnen vertoonde het handschrift veel gelijkenissen met dat van Dreyfus. 

Picquart had een andere mindset. Hij wou de echte schuldige kennen ( wit denken). En kwam zo in conflict met zijn oversten. De discussie duurde jaren. Hij werd zelfs in de gevangenis opgesloten. Maar uiteindelijk kon men er niet meer naast kijken, Dreyfus kwam vrij maar zou nooit meer de rang krijgen die hem toekwam. Boeiend is de mindset van Picquart. Hij was ook anti-Joods maar hij wou bovenal de waarheid tegen het licht houden. Hij bleef volhouden tot men er niet meer naast kon kijken.  Dat is was belangrijker voor hem dan vooroordelen. Hij wou geen idee verwerpen op basis van vooroordelen, ook al was dat niet zo prettig en kostte hem dat een tijd gevangenis. Hij wou de feiten verkennen en boven water brengen.

Waarom? Het antwoord ligt in de mindset. Picquart was nieuwsgierig, genoot van nieuwe informatie en kennis. Hij had veel zelfvertrouwen. Hij wou de puzzel correct oplossen en zich niet laten hinderen door belemmerende overtuigingen Hij beschouwde zich niet als een zwakkeling omdat hij van idee veranderde. Verkeerd zijn had voor hem niets met slecht of goed te maken.

Een voorbeeld van dergelijke mindset vinden we ook bij Galilei terug. Galilei beweerde dat de aarde om de zon heen draaide en niet omgekeerd. En dat kwam niet overeen met de opvatting van de toenmalige kerk.  In oktober 1632 werd Galilei opgeroepen om te verschijnen voor de  kerkelijke rechtbank in Rome om zich te verantwoorden. Hij werd bedreigd en onder huisarrest geplaatst.  Uiteindelijk is het voor Galilei goed afgelopen. Maar ook hij heeft moeten betalen voor zijn nieuwsgierigheid.  Omdat zijn omgeving maar één starre manier van denken hanteerden. 

(c) Different BVBA